Các Lỗi Thường Gặp Và Cách Sửa Chữa Động Cơ Điện Đơn Giản Tại Nhà

Bạn đang lo lắng vì chiếc "xế cưng" motor điện nhà mình bỗng dưng "giở chứng"? Đừng vội lo lắng, bài viết này chính là "cứu cánh" dành cho bạn! Với hướng dẫn chi tiết về cách sửa chữa các lỗi thường gặp, bạn hoàn toàn có thể tự mình "chữa lành" cho động cơ điện một cách hiệu quả, tiết kiệm cả thời gian và chi phí.

1. Khái niệm motor điện

Trước khi đi tìm hiểu cách sửa chữa motor điện, bạn cần biết được motor là gì? Motor chính là một thiết bị dùng để tạo ra chuyển động, có thể sử dụng giống như một động cơ. Do đó, motor điện là 1 thuật ngữ thường được dùng để chỉ 1 động cơ điện hoặc là 1 động cơ đốt trong.  

Motor điện là khái niệm thường được dùng để chỉ 1 động cơ điện

Motor điện dùng để chuyển đổi từ năng lượng điện sang năng lượng cơ, ngược lại so với máy phát điện (chuyển từ năng lượng cơ sang năng lượng điện). Các motor điện thường được sử dụng trong các thiết bị gia dụng, chẳng hạn như quạt điện, tủ lạnh, máy giặt, máy bơm nước, quạt thông hơi, máy hút bụi,…

2. Các lỗi thường gặp của motor điện

Những lỗi sau đây của motor điện nếu không được khắc phục, sửa chữa kịp thời có thể dẫn đến tình trạng cháy nổ thậm chí còn ảnh hưởng đến các thiết bị điều khiển khác, đôi khi còn ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như sinh hoạt:

• Motor điện bị nóng quá mức khi đang vận hành,
• Motor điện khi đang chạy phát ra tiếng kêu to,
• Motor điện lúc thì chạy, lúc lại không chạy, nói chung là không ổn định,
• Tụ điện 3 pha không thể điều khiển được,
• Nguồn điện của động cơ bị mất pha,
• Motor hoạt động phát ra mùi khét (chập điện).
• Cháy cầu chì motor điện, dưới đây là clip về hoạt động của cầu chì:

3. Kiểm tra motor thường xuyên và cách sửa motor điện tại nhà

a) Kiểm tra định kỳ và vận hành động cơ điện 3 pha như thế nào?

• Bạn nên theo dõi thường xuyên và định kỳ tiếng máy chạy của động cơ.
• Kiểm tra nhiệt độ bên trong động cơ điện khi đang vận hành.
• Kiểm tra giá trị công suất tiêu thụ năng lượng của động cơ bằng ampe kế.
• Kiểm tra mức độ tiếp xúc của các bộ phận khác như cầu chì, cầu dao,... cũng như các điểm khởi động khác.
• Lau chùi sạch sẽ bên ngoài của động cơ điện, tránh hiện tượng bám bụi.
• Bảo dưỡng động cơ điện định kỳ theo đúng lịch bảo dưỡng và khuyến cáo của nhà sản xuất.
• Trong điều kiện môi trường làm việc có nhiều bụi bẩn, hóa chất ăn mòn thì bạn nên định kỳ tiểu tu cho động cơ điện 3 tháng/ lần.

b) Cách sửa chữa động cơ điện tại nhà

Quấn roto của motor điện 3 pha

• Động cơ roto quấn dây được chế tạo rất khó khăn, giá thành đắt đỏ, sửa chữa cũng phức tạp hơn động cơ lồng sóc, hơn nữa, hiệu suất và hệ số công suất cũng thấp hơn. Nhưng nó lại có ưu điểm đặc biệt là dễ dàng điều chỉnh tốc độ, cho đặc tính khởi động tốt, dòng điện khởi động cũng thấp, mô men khởi động lại cao, năng lực quá tải cũng tương đối tốt hơn các loại rotor lồng sóc. Bởi vậy nó vẫn được sử dụng phổ biến ở các máy trục, dây quấn, tời,… và những động cơ có công suất lớn.
• Dây quấn roto thông thường sẽ được quấn thành 3 pha cùng với số cực luôn luôn bằng số cực ở stato. Ba dây cuối được nối theo dạng hình sao (Y) ngay trong bộ dây, còn 3 dây đầu từ A B C được nối vào 3 vành trượt để đi qua 3 chổi than nhằm mục đích lấy điện ra biến trở khởi động cũng như biến trở điều chỉnh tốc độ.
• Những motor có công suất nhỏ, chỉ từ 10 15 kW trở xuống, chẳng hạn như động cơ máy bơm nước Hitachi Thái Lan, thì phần roto được làm rãnh kiểu nửa kín (đôi khi là rãnh kín, muốn quấn lại thì phải luồn dây) rồi quấn nhiều vòng dây điện từ hình tròn, bọc sợi dây theo kiểu đồng tâm, thao tác giống như ở stato.
• Những động cơ có công suất motor trung bình và lớn thường sử dụng các rãnh kiểu hở quấn bằng cuộn dây bọc sợi hoặc bọc vải, có kích thước chữ nhật thường gọi là quấn thanh đồng, tương tự như kiểu “quấn sóng”, mỗi rãnh thường có 2 thanh đồng để cho dễ thao tác, sửa chữa và tạo điều kiện làm nguội tốt.
• Đốt sạch lần cách điện của sợi dây cho cháy rồi nhúng nước giúp cho dây mềm lại, sau đó uốn một đầu dây tạo thành hình dạng nhất định và bọc cách điện vào thanh đồng. Tiếp đến mới luồn vào phần rãnh đã được lót cách điện (rãnh nửa kín). Cuối cùng, uốn đầu kia theo chiều đấu dây đã được lấy mẫu. 

Quấn roto của motor điện 3 pha là một công việc khá phức tạp

Phục hồi dây quấn của động cơ đã bị hỏng:

• Dây cũ ở phần rôto thường có cỡ to như d >= 3mm hoặc là thanh đồng, nên khi tháo dây bị cháy cách điện ra, chúng ta có thể tận dụng bằng cách đốt luôn lớp cách điện cũ đã bị hỏng rồi sau đó bọc lại. Vì đây là những cỡ dây điện, thanh đồng đặc chủng nên rất khó tìm được dây mới phù hợp với kích thước dây cũ ở ngoài thị trường.
• Trong trường hợp sửa chữa nhỏ, các bạn có thể dùng bếp lò than để thực hiện việc đốt dây. Trước tiên, cần trải đều cuộn dây hoặc tất cả các thanh đồng ra rồi hơ qua trên bếp lò để đốt cháy lớp cách điện cũ đi. 
• Nhiệt độ đốt lúc này vào khoảng 5500 7000C, vì vậy không nên sử dụng than đá quá nóng khiến bạn khó đốt. Chú ý, khi đốt phải liên tục quay trở nhiều lần các mặt của cuộn dây và thanh đồng để lớp cách điện được cháy hết nhưng chất lượng dây thì vẫn đảm bảo.
• Dây đốt xong, bạn hãy đem nhúng vào dung dịch nước với khoảng 4 5% axit H2SO4 khoảng 10 phút để cho tất cả lớp cách điện cũ bị tróc đi rồi sử dụng nước lã để rửa cho thật sạch. Để đề phòng axit vẫn rửa chưa hết, bạn cần ngâm dây vào nước nóng khoảng 1% xà phòng hoặc dung dịch NaOH loãng để có thể trung hòa hết được lượng axit.
• Tiếp tục dùng nước lã để rửa sạch dây 1 lần cuối, sau đó đem phơi nắng cho khô và lấy vải để lau cho thật sạch. Cuối cùng, dùng búa gỗ gõ nhẹ lên dây dẫn để nắn lại những đoạn cong queo, những chỗ bị vênh lên cho thật phẳng, sau đó quấn lại vào giá cuộn dây. 
• Khi quấn dây, bạn cần chú ý kiểm tra thật kỹ, nếu có chỗ dây xước gai hay cạnh sắc hoặc bị sùi ra thì cần dùng dũa mịn để sửa lại cho thật phẳng, nhẵn, đoạn nào tiết diện nhỏ thì phải cắt bỏ đi. Tuyệt đối không được sử dụng giấy nhám để tuốt sạch cả đoạn dây hoặc thanh đồng để làm cho dây bé đi, sau này quấn dây đó vào rôto sẽ gây ra tình trạng nóng máy. 
• Cuối cùng, tiến hành bọc lại lớp cách điện mới, sau đó đem nhúng vào dung dịch sơn cách điện loãng (sơn 447) rồi sấy cho khô để cho lớp cách điện bám thật chắc vào dây, nếu cần thì phải tuốt paraffin giúp cho dây nhẵn lại để tiến hành quấn vào rôto.

4. Các công việc cần làm trong bảo dưỡng motor định kỳ

Tiểu tu động cơ điện 3 pha gồm các thao tác sau:

• Trước tiên, cần lau chùi sạch sẽ bên ngoài của động cơ điện.
• Kiểm tra điện trở của lớp cách điện.
• Thổi sạch bụi bằng các loại máy nén khí.
• Kiểm tra, tiến hành siết chặt lại các con ốc bulong, đai ốc ở chân đế.
• Kiểm tra mỡ bò trong bạc đạn của động cơ điện, nếu thiếu thì chêm thêm vào.
• Kiểm tra và điều chỉnh tất cả các thiết bị bảo vệ điện.

Kiểm tra, tiến hành siết chặt lại các con ốc bulong, đai ốc ở chân đế

Trung tu động cơ điện 3 pha gồm có các thao tác, công việc cụ thể sau:

• Kiểm tra lại bộ phận bạc đạn,
• Thay mới mỡ bò cho bạc đạn,
• Đo độ cách điện giữa các bối dây (nếu thấy cần thiết hãy tiến hành sấy cuộn dây).
• Sửa chữa các lỗi, hư hỏng phát sinh của động cơ trong quá trình vận hành.

Các lưu ý khi tiến hành vào mỡ bò cho bạc đạn động cơ điện 3 pha: 

• Không nhét quá nhiều mỡ bò mà chỉ nên đưa vào khoảng 2/ 3 nắp mỡ.
• Khi vào mỡ bò, bạn nên chú ý tới công năng (khả năng chịu nhiệt, tải năng,...) của motor để vào cho chuẩn.

Thông thường sau khi động cơ 3 pha hoạt động được khoảng 4000 giờ thì nên tiến hành trung tu 1 lần.

5. Các dịch vụ sửa chữa motor điện và giá trung bình thị trường

Các dịch vụ sửa chữa động cơ điện hiện nay bao gồm có: 

• Quấn lại dây kích từ
• Thay bạc đạn
• Hàn phiến đồng
• Quấn lại dây rotor
• Phục hồi cổ góp
• Cân bằng động
• Xử lý gối đỡ
• Căn chỉnh lại trục cơ
• Mài bóng và xẻ rãnh cổ góp
• Thay vòng bi
• Đóng sơmi nắp
• Mài cổ góp và tẩm sấy motor
• Sửa chạm stato và các mối dây
• Sơn mới và phục hồi lại động cơ điện

Báo giá dịch vụ sửa chữa, quấn động cơ điện trên thị trường hiện nay

Hiện nay, bảng giá sửa chữa motor điện tại các cơ sở, dịch sửa chữa đồ điện được niêm yết như sau:

6. Nguyên nhân gây hư hỏng motor điện:

• Quá tải: Sử dụng motor với công suất vượt quá khả năng chịu tải của nó trong thời gian dài sẽ dẫn đến hư hỏng các bộ phận bên trong như stator, rotor, bạc đạn, v.v.
• Nhiệt độ cao: Vận hành motor trong môi trường nhiệt độ cao hoặc không có hệ thống thông gió adeguato sẽ khiến motor quá nhiệt, dẫn đến lão hóa cách điện, hư hỏng dây quấn, v.v.
• Bụi bẩn: Bụi bẩn tích tụ trong motor sẽ làm giảm khả năng tản nhiệt, gây ra hiện tượng quá nhiệt và làm hỏng các bộ phận bên trong.
• Độ ẩm: Độ ẩm cao có thể làm giảm điện trở cách điện của motor, dẫn đến chập điện và hư hỏng các bộ phận bên trong.
• Mất pha: Mất pha xảy ra khi một trong ba pha của motor không được cấp điện, dẫn đến motor hoạt động không ổn định và hư hỏng các bộ phận bên trong.
• Chập điện: Chập điện xảy ra khi hai dây dẫn điện bị chạm vào nhau, dẫn đến dòng điện tăng cao và hư hỏng các bộ phận bên trong motor.
• Lão hóa: Sau một thời gian sử dụng, các bộ phận bên trong motor sẽ bị lão hóa, dẫn đến giảm hiệu suất và hư hỏng.

7. Hướng dẫn sửa chữa chuyên sâu:

• Quấn lại dây motor: Đây là công việc phức tạp đòi hỏi kỹ thuật chuyên môn và dụng cụ chuyên dụng. Quy trình quấn lại dây motor bao gồm: tháo dỡ motor, tháo dây quấn cũ, quấn dây mới, tẩm sấy, lắp ráp lại motor.
• Sửa chữa bạc đạn: Bạc đạn bị hư hỏng sẽ gây ra tiếng ồn lớn và rung động mạnh khi motor hoạt động. Cách sửa chữa là thay thế bạc đạn mới.
• Thay thế vòng bi: Vòng bi bị hư hỏng sẽ làm giảm hiệu suất và độ bền của motor. Cách sửa chữa là thay thế vòng bi mới.
• Cân bằng động: Cân bằng động giúp motor hoạt động êm ái và giảm rung động. Quy trình cân bằng động bao gồm: xác định vị trí mất cân bằng, thêm hoặc bớt vật liệu để cân bằng motor.
• Xử lý gối đỡ: Gối đỡ bị hư hỏng sẽ làm giảm độ chính xác và độ bền của motor. Cách sửa chữa là thay thế gối đỡ mới.
• Căn chỉnh lại trục cơ: Trục cơ bị lệch sẽ làm giảm hiệu suất và độ bền của motor. Cách sửa chữa là căn chỉnh lại trục cơ.

8. Biện pháp an toàn:

• Sử dụng dụng cụ bảo hộ: Mang găng tay, kính bảo hộ, mũ bảo hộ khi sửa chữa motor.
• Ngắt nguồn điện trước khi sửa chữa: Đảm bảo nguồn điện đã được ngắt hoàn toàn trước khi tiến hành sửa chữa motor.
• Kiểm tra độ an toàn của motor trước khi vận hành: Kiểm tra xem motor đã được lắp ráp đúng cách và không có nguy cơ tiềm ẩn nào trước khi vận hành.

9. Mẹo bảo dưỡng motor điện:

• Bôi trơn định kỳ: Bôi trơn các bộ phận chuyển động của motor theo định kỳ để giảm ma sát và tăng tuổi thọ motor.
• Kiểm tra nhiệt độ thường xuyên: Kiểm tra nhiệt độ motor thường xuyên để đảm bảo motor không bị quá nhiệt.
• Vệ sinh motor định kỳ: Vệ sinh motor định kỳ để loại bỏ bụi bẩn và các chất bẩn khác.
• Sử dụng motor đúng công suất: Sử dụng motor với công suất phù hợp với nhu cầu sử dụng để tránh quá tải.

Kết luận

Cám ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết về Sửa Chữa Động Cơ Điện! Mình hy vọng những chia sẻ về cách bảo dưỡng, sửa chữa đơn giản và mẹo hay ho sẽ giúp bạn "chăm sóc" cho chiếc motor điện nhà mình thật tốt, dùng bền lâu như mới. Nhớ là nếu gặp vấn đề khó quá, đừng ngại nhờ thợ chuyên nghiệp hỗ trợ nhé! Chúc bạn thành công!

Video kĩ thuật motor 3 pha, cấu tạo motor 3 pha

Nội Dung Có Thể Bạn Quan Tâm:

• Nguyên Nhân Motor Bị Lệch Pha Và Cách Khắc Phục Như Thế Nào?
• Cách Kiểm Tra Motor Bị Cháy: Nguyên Nhân Cháy Motor, Cách Khắc Phục Motor Bị Cháy
• Biến Tần Điều Khiển Tốc Độ Motor 3 Pha, Lợi Ích, Khái Niệm
• Động Cơ Parma, Thương Hiệu Bán Chạy Nhất Việt Nam, Quy Mô Tập Đoàn
• Cách Đấu Điện Motor 1 Pha, Đấu tụ, Đảo Chiều Tùy Ý
• Giá Motor 3 Pha Hitachi Toshiba Mitsubishi Nhật, ABB, Siemens Đức, Giá Quấn Lại Motor Toàn Quốc